Ο Διεθνής Έλεγχος κατά την Σοφία Σακοράφα

Tου Δημήτρη Καζάκη 
Οικονομολόγου-Αναλυτή.

Προσωπικά δεν αμφισβητώ την ειλικρίνεια και τις προθέσεις της κ. Σοφίας Σακοράφα, όμως η ιστορία της διεθνούς επιτροπής ελέγχου του δημόσιου χρέους δεν είναι ούτε απλή, ούτε αθώα υπόθεση. Τυχαίνει να γνωρίζω ποιοι σε διεθνές επίπεδο προωθούν αυτή την πρόταση και η δράση τους δεν είναι καθόλου αθώα.

Πρόκειται για διεθνείς Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (Bretton Woods, CATDM, Attac, Transform, κοκ) που χρηματοδοτούνται είτε απευθείας από άτυπα όργανα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ (ιδρύματα, think tanks, κλπ.), είτε από το ειδικό κονδύλι του ΟΗΕ που χρηματοδοτεί την προώθηση της «παγκοσμιοποίησης», είτε από οργανώσεις δήθεν κοινωφελούς σκοπού που πίσω τους βρίσκονται τράπεζες και πολυεθνικές, είτε απευθείας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα πλαίσια της προώθησης του «εθελοντισμού».

Το «κίνημα» αυτό, που δυστυχώς παρέσυρε και μια σειρά έντιμους μελετητές του προβλήματος, αλλά και αγωνιστές, δημιουργήθηκε την εποχή που μετά την επιβολή του σχεδίου Μπέικερ από τις ΗΠΑ στην Λατινική Αμερική, οι λαοί στην περιοχή άρχισαν να ορθώνουν το ανάστημά τους και να απαιτούν την διαγραφή του χρέους για να γλυτώσουν μια και καλή από τους διεθνείς τοκογλύφους, το ΔΝΤ και τις «διεθνείς λύσεις» του προβλήματος που προωθούν οι ΗΠΑ (όπως ήταν το σχέδιο Μπέικερ και Μπράντι, τα οποία αποτελούσαν αναδιάρθρωση του χρέους με «βαθύ κούρεμα» και τα οποία κυριολεκτικά ισοπέδωσαν τις χώρες εκείνες που τα αποδέχτηκαν)

Βασικό όπλο ενός λαού για να επιβάλει τη (μερική ή ολική) διαγραφή του τοκογλυφικού χρέους του, ήταν και παραμένει η αποκατάσταση και θωράκιση της εθνικής κυριαρχίας του από κάθε άποψη. Αυτό ήταν και παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους εφιάλτες των διεθνών τραπεζών, των πολυεθνικών και φυσικά όλων εκείνων των χωρών που στηρίζουν την παντοκρατορία τους στο ξεζούμισμα των άλλων χωρών. Για να χτυπηθεί αυτό το λαϊκό αίτημα εμφανίστηκε το «κίνημα» των διεθνών ΜΚΟ που έναντι της διεκδίκησης της εθνικής κυριαρχίας και της διαγραφής του τοκογλυφικού χρέους, αντιπρότεινε τη δημιουργία μιας διεθνούς επιτροπής ελέγχου του δημόσιου χρέους που με την συγκατάθεση οφειλέτη και πιστωτή θα διερευνά και θα αποφασίζει ποιο μέρος του χρέους είναι «δίκαιο» για να το επωμιστεί ο λαός της οφειλέτριας χώρας. Αυτή η επιτροπή θα έχει το καθεστώς ενός ιδιότυπου δικαστηρίου της Χάγης και οι αποφάσεις του μπορεί να μην είναι δεσμευτικές, αλλά, όπως κανείς καταλαβαίνει, μπορούν να λειτουργήσουν καταλυτικά σε βάρος ενός λαού που διεκδικεί την παραγραφή, ακύρωση του χρέους, πέρα από αυτό που η επιτροπή θα κρίνει ως «άδικο». Με αυτόν τον τρόπο αναιρείται το μοναδικό όπλο που έχει ένας κυρίαρχος λαός για να αντιμετωπίσει τους διεθνείς τοκογλύφους: την ασυλία του κράτους του λόγω εθνικής κυριαρχίας.

Ποιο όμως τμήμα του χρέους είναι «δίκαιο» και ποιο «άδικο»; Από ποια σκοπιά και με ποια κριτήρια μπορεί να κριθεί κάτι τέτοιο; Οι ΜΚΟ προωθούν την ιδέα ότι «άδικο» χρέος είναι μόνο εκείνο που αποτελεί προϊόν ύποπτης συναλλαγής ανάμεσα σε κυβερνήσεις και δανειστές. Γι’ αυτό και ζητούν τον έλεγχο των δανειακών συμβάσεων, ώστε να διαπιστωθεί ποια είναι προϊόν ύποπτης συναλλαγής. Ως τυπικό παράδειγμα αναφέρεται αυτό που έκανε το Εκουαδόρ και πρόεδρος της χώρας Κορέα. Ωστόσο υπάρχουν πολλά και σοβαρά ερωτηματικά. Για παράδειγμα: όταν μια χώρα, όπως το Εκουαδόρ, ο κύριος όγκος του χρέους του είναι μέσα από δανειακές συμβάσεις με τράπεζες, τότε ο έλεγχος μπορεί να γίνει εξετάζοντας μία-μία τις συμβάσεις και το πώς διατέθηκαν τα κονδύλια της συγκεκριμένης σύμβασης. Τι θα γίνει όμως αν το χρέος είναι σχεδόν στο σύνολό του ομόλογα που εκδίδονται, τοποθετούνται και διακινούνται ελεύθερα στη διεθνή αγορά (πρωτογενή και δευτερογενή), όπως συμβαίνει με την περίπτωση της Ελλάδας; Τότε τι σημαίνει έλεγχος σ’ αυτή την περίπτωση; Απολύτως τίποτε. Οι ειδικοί γνωρίζουν πολύ καλά ότι στην περίπτωση δανεισμού μέσω δημοπρασίας ομολόγων, το μόνο που μπορείς να ελέγξεις είναι αν έγινε σωστά και νόμιμα η δημοπρασία, αν οι διαμεσολαβούσες τράπεζες αμείφθηκαν με μεσιτεία που δεν παραπέμπει σε ύποπτες συναλλαγές.

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πέφτουν μίζες και εξαγορές με τα ομόλογα. Όμως οι μίζες και τα συναφή δίνονται μετά μέσω κυρίως της δευτερογενούς με χειραγώγηση της αγοραπωλησίας των ομολόγων, ή παραγωγών πάνω σ’ αυτά τα ομόλογα, κοκ, η οποία είναι πάρα πολύ δύσκολο να διαπιστωθεί διότι, όπως λένε οι επαίοντες, η αγορά αυτή είναι τόσο διαφανής όσο ένα ποτήρι γάλα. Επομένως όταν εμφανίζονται κάποιοι, δήθεν γνώστες και ειδικοί, στην Ελλάδα και μιλούν για έλεγχο των δανειακών συμβάσεων, αυτό που είναι πιθανό να συμβαίνει είναι δυο πράγματα: είτε πρόκειται για ανίδεους που προσπαθούν να κάνουν καριέρα πάνω στην «κασίδα του ψωριάρη», είτε πρόκειται για σκοπιμότητα. Και η σκοπιμότητα είναι απλή: να βγει λάδι ο μεγαλύτερος όγκος του χρέους, γιατί πολύ απλά δεν μπορεί να ελεγχθεί τουλάχιστον με τον τρόπο που ισχυρίζεται η «διεθνής επιτροπή». Φανταστείτε τι θα γίνει αν σε κάποια φάση η κυβέρνηση, ετούτη ή κάποια άλλη που μπορεί να την διαδεχθεί για να εκτονωθεί η λαϊκή οργή, δώσει στη δημοσιότητα τις συμβάσεις δανεισμού, που αφορούν μόλις το 0,5% του δημόσιου χρέους της χώρας και διορίσει μια επιτροπή σαν αυτήν που ζητάνε οι διεθνείς ΜΚΟ. Ότι κι αν αποφανθεί αυτή η επιτροπή το συντριπτικό μέρος του χρέους – δηλαδή, τα ομόλογα – δεν μπορούν να ελεγχθούν και έτσι θα εξαγνιστούν για να εμφανιστούν ως «δίκαιη» οφειλή. Με άλλα λόγια στρώνεται ο δρόμος για να καμφθεί το ισχυρό λαϊκό επιχείρημα, που πηγάζει από το κοινό περί δικαίου αίσθημα του λαού, ότι «δεν έκανα εγώ τον λογαριασμό, άρα δεν οφείλω να τον πληρώσω». Κάτι το οποίο σχετικά εύκολα μπορεί να τεκμηριωθεί, όχι μόνο μακροοικονομικά, όπως το έχουμε κάνει επανειλημμένα, αλλά και πολύ συγκεκριμένα, αρκεί να ανοίξουν όλοι οι δημόσιοι λογαριασμοί και όχι μόνο οι όποιες δανειακές συμβάσεις.

Όμως ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι οι κύριοι αυτοί που προτείνουν τη «διεθνή επιτροπή» ξέρουν ή μπορούν να βρουν το ύποπτο ή παράνομο χρέος, πόσο από το χρέος μπορεί να πληρώσει ένας λαός; Στο ερώτημα αυτό κανείς δεν απαντά. Για παράδειγμα ας πούμε ότι το ύποπτο ή παράνομο χρέος είναι 50-60%, ποιος μπορεί στα σοβαρά να υποστηρίξει ότι το υπόλοιπο χρέος μπορεί να πληρωθεί από τον λαό και την χώρα; Όταν μια χώρα και ένας λαός έχει κυριολεκτικά λεηλατηθεί επί δεκαετίες και έχει οδηγηθεί στην χρεοκοπία, τι σημαίνει «δίκαιο» και «άδικο» χρέος όταν η χώρα και ο λαός δεν μπορεί να πληρώσει τίποτε; Εκτός κι όλα αυτά στήνονται για να εξαναγκάσουμε την χώρα και τον λαό της που δεν μπορεί να πληρώσει, να ξεπουληθεί όχι για όλο το χρέος, αλλά μόνο για εκείνο το χρέος που είναι «δίκαιο». Τέτοια περίπτωση είναι και η Ελλάδα. Το δημόσιο χρέος, τουλάχιστον άνω του 90%, είναι συσσωρευμένοι τόκοι πάνω σε κεφαλαιοποιημένους τόκους παλιότερων δανείων. Με άλλα λόγια το χρέος της χώρας έχει δημιουργηθεί κατά κύριο λόγο πληρώνοντας πανωτόκια πάνω σε πανωτόκια. Ακόμη κι αν κάποιος θεωρήσει ότι τα αρχικά δάνεια – που έτσι ή αλλιώς έχουν ξεπληρωθεί δεκάδες φορές έως σήμερα – ήταν «δίκαια», γιατί μια χώρα και ένας λαός να ξεπουλιέται για να πληρώνει πανωτόκια;

Αυτό ακριβώς το ζήτημα, που δεν είναι μόνο πρόβλημα της υπερχρεωμένης Ελλάδας, ήρθε να αντιμετωπίσει η πρόταση του ΟΗΕ (Απρίλιος του 2010) που θεωρεί ως «απεχθές χρέος» όχι μόνο εκείνο που είναι προϊόν ύποπτης συναλλαγής, αλλά κάθε χρέος που για να πληρωθεί οδηγεί στην καταστρατήγηση, παραβίαση, ή και κατάργηση βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων. Όταν λοιπόν μια χώρα αναγκάζεται να συνθλίψει τη δουλειά και τα εισοδήματα του λαού της, να περικόψει δραστικά δημόσιες και κοινωνικές παροχές και να ξεπουλήσει την περιουσία της και έτσι να θέσει την ασφάλεια, την ευνομία και την ομαλότητά της σε κίνδυνο, προκειμένου να πληρώσει τους δανειστές της, τότε το χρέος της θεωρείται «απεχθές» και οφείλει να αρνηθεί την πληρωμή του. Τάδε έφη ο ειδικός επιτετραμμένος για την μελέτη και αντιμετώπιση του χρέους σε εισήγησή του προς την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 2010, η οποία κατά πλειοψηφία έγινε αποδεχτή από αυτό το διεθνές σώμα. Και είναι μάλλον περίεργο που όσοι σκίζονται για τον έλεγχο των δανειακών συμβάσεων στην Ελλάδα, δήθεν για να αποκαλύψουν το μέρος του χρέους που είναι «απεχθές», τους διαφεύγει ως δια μαγείας αυτή η σημαντική συμβολή του ΟΗΕ στην έννοια του «απεχθούς χρέους».

Στη θέση λοιπόν του αιτήματος για διεθνή επιτροπή ελέγχου του δημόσιου χρέους, πρέπει να μπει το βαθιά δημοκρατικό και λαϊκό αίτημα για άνοιγμα όλων των δημόσιων λογαριασμών ώστε να δούμε που και πώς προέκυψαν οι δανειακές ανάγκες του κράτους και προς όφελος τίνος δαπανήθηκαν τα κονδύλια του δημόσιου ταμείου (τακτικά και δανειακά). Μόνο έτσι μπορεί να ελεγχθεί το αλισβερίσι, το πάρε-δώσε κάτω από το τραπέζι, οι ρεμούλες και οι αρπαχτές. Ο έλεγχος αυτός μπορεί να γίνει μόνο όταν οι δημόσιοι λογαριασμοί γίνουν πραγματικά δημόσιοι, δηλαδή προσβάσιμοι και ελέγξιμοι από όλους του πολίτες και όχι μόνο από επιλεγμένους «ειδικούς», υπό την άμεση εποπτεία του κοινοβουλίου. Ενός κοινοβουλίου που δεν θα είναι υποτελές της εκτελεστικής εξουσίας, αλλά αληθινά κυρίαρχο και εργαζόμενο σώμα, όπου τα μέλη του θα έχουν περιορισμένο χρόνο θητείας, θα εκλέγονται και θα λογοδοτούν απευθείας στους εκλογείς τους, οι οποίοι θα έχουν το δικαίωμα να τους ανακαλέσουν ανά πάσα στιγμή διαπιστώσουν ότι δεν επιτελούν το έργο για το οποίο τους έχουν στείλει στο κοινοβούλιο, κοκ. Φυσικά, ύστερα από τον αναγκαίο δημοσιονομικό έλεγχο – με αναδρομική ισχύ – όποιος βρεθεί ότι εμπλέκεται σε διαπάσθιση του δημόσιου χρήματος, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, πολιτικός, κόμμα ή εταιρεία, τότε θα πρέπει να αντιμετωπίσει τη δικαιοσύνη και να κατασχεθεί η περιουσία του στο σύνολο της ως ελάχιστη αποζημίωση για τις πράξεις του.  

Όπως μπορεί να καταλάβει κανείς, η μια πρόταση περί «διεθνούς επιτροπής ελέγχου του δημόσιου χρέους» αναθέτει πάλι σε κάποιους άλλους, ειδικούς ή μη, το ζήτημα που πρέπει να λύσει ο ίδιος λαός διεκδικώντας και κατακτώντας επιτέλους τη δημοκρατία σ’ αυτόν τον τόπο. Και δημοκρατία θεμελιώνεται σε δυο βασικές αρχές: την λαϊκή κυριαρχία και την εθνική ανεξαρτησία. Αρχές που είναι αδύνατον να συνυπάρξουν με το επαχθές και απεχθές δημόσιο χρέος της χώρας και το καθεστώς υποδούλωσης και κατοχής που έχουν επιβάλει οι δανειστές, το ΔΝΤ, η ΕΕ και η ΕΚΤ.