ΤΕΤΑΡΤΗ, 22 ΜΑΗ 1963 Η δολοφονία του Γρ. Λαμπράκη

Την Τετάρτη, 22 Μάη 1963, γύρω στις 10 το βράδυ, δέχτηκε δολοφονική επίθεση στη Θεσσαλονίκη, κοντά στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Ερμού, ο Γρ. Λαμπράκης, συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ βουλευτής, υφηγητής της Ιατρικής, παλιός βαλκανιονίκης και κορυφαίος ειρηνιστής (αντιπρόεδρος της ΕΕΔΥΕ και ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Επιτροπής για τη Βαλκανική Συνεννόηση). Ο θάνατος δεν ήταν ακαριαίος. Ηρθε τέσσερις ημέρες αργότερα, αλλά αυτό ήταν, μάλλον, το τυπικό μέρος της υπόθεσης, δεδομένου ότι δρόμος για την επιστροφή στη ζωή δεν υπήρχε για τον Γρ. Λαμπράκη, μετά από εκείνο το μοιραίο βράδυ.

Ο Λαμπράκης είχε ανέβει στη συμπρωτεύουσα για να μιλήσει σε συγκέντρωση της Επιτροπής για τη Διεθνή Υφεση και Ειρήνη. Και κατάφερε ν' ανταποκριθεί στο ιερό του καθήκον, περνώντας από πλήθος δυσκολιών και εμποδίων, τα οποία έθεσε στο δρόμο του, με τον πιο σαφή, τον πιο φανερό και τον πιο κατηγορηματικό τρόπο το επίσημο κράτος, χρησιμοποιώντας γι' αυτόν το σκοπό τις παρακρατικές οργανώσεις που καθοδηγούσε και κατεύθυνε. Η συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε στα γραφεία του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος υπό το καθεστώς κρατικής και παρακρατικής τρομοκρατίας, αφού, κατά τη διάρκειά της, μερικές εκατοντάδες φασιστοειδή πραγματοποιούσαν, με την ανοχή των αρχών και υπό την καθοδήγησή τους, αντισυγκέντρωση. Ηταν, μάλιστα, τόσο φανερό ότι κάτι φοβερό θα γινόταν εκείνο το βράδυ σε βάρος του Γρ. Λαμπράκη, ήταν τόσο ξεκάθαρο ότι θα ακολουθούσε εφαρμογή σχεδίου δολοφονίας του, που και ο ίδιος ακόμα υποχρεώθηκε να μιλήσει γι' αυτό, από τα μικρόφωνα της συγκέντρωσης, λίγη ώρα πριν δεχτεί το δολοφονικό χτύπημα, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Προσοχή, προσοχή. Εδώ βουλευτής Λαμπράκης. Σαν εκπρόσωπος του Εθνους και του Λαού, καταγγέλλω ότι υπάρχει σχέδιο δολοφονίας μου και καλώ τον υπουργό Βορείου Ελλάδος, τον νομάρχη, τον εισαγγελέα, τον στρατηγό Χωροφυλακής Μήτσου, τον διευθυντή της Αστυνομίας και τον διοικητή Ασφαλείας να προστατεύσουν τη συγκέντρωση και τη ζωή μου». Φυσικά, η δολοφονία δεν απετράπη, αλλά έγινε με τον πιο επίσημο τρόπο, παρουσία:
- 180 ανδρών της Χωροφυλακής και αξιωματικών, που βρίσκονταν εκεί εν στολή (πόσοι άλλοι, άραγε, ήταν παρόντες με πολιτικά;).
- Του υποστρατήγου Κωνσταντίνου Μήτσου, επιθεωρητή Χωροφυλακής Βορείου Ελλάδας.
- Του συνταγματάρχη Ευθυμίου Καμουτσή, διευθυντή της Αστυνομίας Θεσσαλονίκης.
- Του αντισυνταγματάρχη Μιχαήλ Διαμαντόπουλου, υποδιευθυντή της Αστυνομίας.
- Του ταγματάρχη Κωνσταντίνου Δόλκα, διοικητή Εθνικής Ασφαλείας Θεσσαλονίκης.
- Των υπομοιράρχων Εμ. Καπελώνη και Δ. Κατσούλη.
- Εκατοντάδων παρακρατικών, που πραγματοποιούσαν αντισυγκέντρωση.
Δε χωράει, συνεπώς, αμφιβολία πως η δολοφονία ήταν προσχεδιασμένη με σαφή πολιτικά κίνητρα.
Τη δολοφονία πραγματοποίησαν δύο άνθρωποι του υποκόσμου - μέλη παρακρατικών οργανώσεων και συνεργάτες της Ασφάλειας - ο Σπ. Γκοτζαμάνης και ο Εμ. Εμμανουηλίδης, με τη βοήθεια ενός τρικύκλου κι ενός γκλομπ ή σιδερολοστού (το εργαλείο του φόνου εξαφανίστηκε). Πίσω τους, βρισκόταν ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός, τουλάχιστον, της συμπρωτεύουσας.
Το σπουδαιότερο, όμως, είναι τούτο: Οταν ο Λαμπράκης δέχτηκε το δολοφονικό χτύπημα, κανένα αστυνομικό όργανο δεν κινήθηκε να καταδιώξει τους δράστες. Και ασφαλώς, ίσως, να μην ξέραμε τίποτα γι' αυτούς, αν δε βρισκόταν ο Μ. Χατζηαποστόλου να πηδήσει πάνω στην καρότσα του τρικύκλου και να παλέψει μαζί τους, βάζοντας σε κίνδυνο την ίδια του τη ζωή. Εξίσου χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι οι περισσότεροι από τους εμπλεκόμενους στη δολοφονία του Λαμπράκη, στο τέλος, βγήκαν ...λάδι. Η δίκη, που έγινε στο διάστημα Οκτώβρη - Δεκέμβρη 1966, κατέληξε στο ...συμπέρασμα ότι, ουσιαστικά, δεν υπήρχε δολοφονία!!! Και ο Γκοτζαμάνης με τον Εμμανουηλίδη που καταδικάστηκαν κατά συγχώνευση σε 11 και 8,5 χρόνια, αντίστοιχα, για πρόκληση «βαριών σωματικών κακώσεων» (Γκοτζαμάνης) και για «συνεργία» (Εμμανουηλίδης) αποφυλακίστηκαν επί χούντας.
Η δολοφονία του Γρ. Λαμπράκη αποτελεί κομβικό σημείο στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Καταδεικνύει τη φύση και το χαρακτήρα του μετεμφυλιακού καθεστώτος και υπογραμμίζει τις ευθύνες όλως εκείνων των κοινωνικών και πολιτικών παραγόντων, που εκκόλαψαν το αυγό του φιδιού, μέσα από το οποίο ξεπρόβαλε η δικτατορία των συνταγματαρχών τέσσερα χρόνια αργότερα. Ο ίδιος ο Γρ. Λαμπράκης, με τους αγώνες του για την ειρήνη και τη βαλκανική συνεργασία, αλλά και με τον ηρωικό θάνατό του στο βωμό της υπεράσπισης πανανθρώπινων ιδανικών, αποτελεί φωτεινό παράδειγμα, οδηγητή και σύμβολο στους σημερινούς φιλειρηνικούς - αντιιμπεριαλιστικούς αγώνες του λαού μας και της νεολαίας.